Pensioenkloof door onbetaald zorgwerk

Pensioendenktank Netspar had onlangs een interview met onderzoeken Carla Rowold. Haar proefschrift leverde naast de voor de hand liggende oorzaken van de pensioenkloof tussen man en vrouw de volgende conclusie op: onbetaald zorgwerk heeft het grootste effect op de arbeidsinkomsten en dus ook op het werknemerspensioen. Aan het eind van het artikel ziet u mogelijke oplossingen. Discussies zijn welkom.

De juiste uitgangspunten

Het oude en nieuwe pensioenstelsel zijn niet de veroorzakers van de pensioenverschillen tussen mannen en vrouwen. Het werknemerspensioen (tweede pijler) is immers gebaseerd op de verdiensten tijdens het werkzame leven. Deze verdiensten nemen toe als er verschillen zijn in beloning, arbeidsuren en de kwaliteit van de pensioenregeling. Een nuancering op deze alinea is verderop te lezen.

Het verschil in verdiensten is de oorzaak

De hoogte van het pensioen (uitgesteld loon) wordt bepaald door:

• het salaris;
• het aantal arbeidsuren;
• arbeidsjaren; en
• de kwaliteit van de pensioenregeling van de sector waarin u werkzaam bent.

Wie of wat bepaalt de verdiensten?

Wat er ingaat komt er ook uit. En wie bepaalt wat er ingaat? Deze variabelen zijn het resultaat van de loononderhandelingen, verdeling arbeidsuren vaak thuis tot stand gekomen en de sector waarvoor is gekozen. Mannen blijken amper onbetaald zorgwerk verrichten, die verhouding is veel schever dan verwacht. In het ‘Pension adequacy report 2024‘ is dit verder uitgediept. Laten we eens verder naar de zorgtaken kijken. Er zijn zorgtaken aan het begin van de loopbaan en zorgtaken op latere leeftijd.

Zorgtaken begin carrière

In het begin van de loopbaan is de inkomenscurve meestal steil (d.w.z. het inkomen neemt snel toe met de ervaring) met een groot inkomensnadeel tot gevolg als de loopbaan wordt onderbroken voor kinderopvang.

Een ander gevolg kan zijn dat het lagere inkomen in het nieuwe pensioenstelsel licht nadeliger uitpakt voor werknemers die op jonge leeftijd minder tot geen inkomsten hebben. In het nieuwe pensioenstelsel is de premie namelijk leeftijdsonafhankelijk en het premiegemis in de jonge jaren heeft een groter effect op het uiteindelijke pensioenresultaat dan een eventueel premiegemis in latere jaren. Zie ook het artikel ‘Het nieuwe pensioencontract‘ over degressieve opbouw.

Zorgtaken op latere leeftijd

En op latere leeftijd kan er sprake zijn van onderbrekingen door het verlenen van mantelzorg aan ouders, vrienden en/of een zieke partner.

Als we goed kijken zien we het allemaal om ons heen. Daarnaast denk ik dat er ook veel mantelzorgtaken door vrouwelijke en ook mannelijke ondernemers wordt gedaan. Onder het mom van: vraag iemand die het al druk heeft.

Oplossingen om de pensioenkloof te dichten

Mogelijkheden:

• De meest rechtvaardige manier om de kloof te dichten is het eerlijk verdelen van de taken. En als dat niet kan omdat de man bijvoorbeeld ver van huis werkt dan kunnen zij naar elkaar toe het verschil financieel compenseren waardoor de zorgende partner een extra voorziening voor later kan opbouwen. Naast de AOW en het pensioen. Bijvoorbeeld een extra spaarrekening of beleggingsrekening. In de zogenoemde derde pijler.
• Aan het einde van een huwelijk of geregistreerd partnerschap gebeurt een verrekening tussen de pensioenen min of meer vanzelf voor de huwelijkse jaren tenzij de partners afstand van elkaars pensioen doen.
• Als er zorgtaken aan ouders worden verricht kan een scheve verhouding in zorgtaken ook worden gecompenseerd. Misschien niet gebruikelijk maar daardoor niet onredelijk. Als de zussen meer zorgtaken op zich nemen krijgen zij daar bij leven bijvoorbeeld al geld voor geschonken. Of meer geld toebedeeld krijgen mocht er sprake zijn van een erfenis.

Niet standaard, echter deze oplossingen kunnen wel rechtvaardig zijn. Het moet uit de relatie of uit de familie komen. Financieren vanuit een werkgever lijkt mij minder gewenst. Dat is discriminerend ten opzichte van werknemers die geen partner, kinderen, familie, vrienden hebben om te verzorgen.

Andere suggesties? Ik hoor ze graag. Buiten de gebaande paden denken levert vaak veel moois op.

Bijgewerkt op 8 november 2024.