Eerder met pensioen

Inleiding

‘Hoe’ kunt u eerder met pensioen? Het antwoord op deze vraag vindt u in dit artikel. De onderwerpen die voorbij komen maken u meer vertrouwd met de mogelijkheden die er zijn om eerder met pensioen te gaan, en zetten u indien gewenst aan tot handelen. Deeltijdpensioen is één, maar niet het enige, middel om eerder minder te werken. Er zijn er nog veel meer. Bekend en minder bekend, belicht in dit artikel.

De volgende onderwerpen komen aan bod (en zijn voorzien van een snellink om u nog sneller naar het onderwerp te navigeren):

• De geschiedenis van vervroegde pensionering;
• Financiële situatie vanaf AOW-leeftijd;
• Hoe vervroegd met pensioen;
• Timing is cruciaal;

Middelen om vervroegd te kunnen pensioneren:

1. Pensioen actief vervroegen, volledig of een deeltijdpensioen;
2. Prepensioen;
3. Levenslange lijfrente;
4. Gouden handdrukpolis/stamrecht B.V.;
5. Ontslag-/transitievergoeding;
6. Seniorenregeling, generatiepact;
7. Levensloop;
8. Kleiner gaan wonen; en
9. Periodiek sparen;

Dit alles zal leiden tot een conclusie.

De geschiedenis van vervroegde pensionering

Vroeger diende een arbeidsongeschiktheidsregeling, vroegpensioen en/of vervroegde uittredingsregeling (VUT) vaak als overbruggingsmiddel tussen de werkzame periode en het pensioen. Daarnaast waren er ontslagvergoedingen. Deze vergoedingen waren regelmatig letterlijk en figuurlijk goudomrand, vandaar de naam gouden handdruk. Combinaties van genoemde regelingen kwamen eveneens voor. Er was geen sprake van een vermindering van arbeidsuren, men ging én vervroegd én volledig met pensioen. Op leeftijden die nu wel heel erg vroeg klinken, vijfenvijftig jaar was daarbij geen uitzondering. Zestig jaar was gebruikelijker rond het jaar 2000, in 2018 lag deze leeftijd op vierenzestig jaar (J. Bolhaar & D. van Vuuren, Geleidelijke uittreding en de rol van deeltijdpensioen, Den Haag: Centraal Planbureau 2018, p. 4.). De opschuivende leeftijd waarop men met pensioen gaat is een ontwikkeling die doorzet.

Het collectief betaalde de rekening, de (vroeg)genieters waren zich nauwelijks bewust van de kosten per individu. De individualisering van de samenleving brengt daar verandering in. Eerder met pensioen is een luxe die, indien gewenst, voor rekening van de gebruiker komt.

‘Later’ moet eerst in kaart worden gebracht.

‘Eerder’ hoeft niet een volledige beëindiging van de werkzaamheden te betekenen. Het verminderen van de werkuren kan ook een optie zijn. ‘Eerder’ is (meestal) alleen verstandig als ‘later’ goed is geregeld. Om dit te kunnen beoordelen moet ‘later’ eerst in kaart worden gebracht, al is het alleen maar om vast te kunnen stellen of er sprake is van een zogenoemde ‘overschotsituatie’. Er is sprake van een overschotsituatie indien het inkomen vanaf AOW-leeftijd hoger is dan het benodigde inkomen, waardoor het verstandig kan zijn het pensioen (gedeeltelijk) eerder tot uitkering te laten komen.

Financiële situatie vanaf AOW-leeftijd

Om van een financieel goed verzorgde oude dag te kunnen genieten, zijn er meerdere voorzieningen/producten beschikbaar. Zij kunnen in vijf pijlers worden onderverdeeld:

1. de AOW-uitkering, de ingangsdatum van de uitkering is afhankelijk van het geboortejaar en zorgt voor een basisinkomen op sociaal minimum niveau. De AOW-ingangsdatum volgt uit de wet, vervroegen of uitstellen is niet mogelijk. De AOW-gerechtigde leeftijd is tot 2022 bevroren op zesenzestig jaar en vier maanden. Daarna stijgt de AOW-leeftijd geleidelijk (Stb. 2019,246);
2. een werknemerspensioen overeengekomen tussen werkgever en werknemer. Veel van de keuzemogelijkheden beschreven in dit artikel zijn afhankelijk van de tussen werkgever en werknemer gemaakte afspraken met betrekking tot pensioen;
3. een lijfrentevoorziening;
4. spaargeld, beleggingen en een hypotheekvrije woning;
5. inkomsten uit werk na (vervroegde) pensionering.

De bovenstaande voorzieningen onderverdeeld in vijf pijlers kunnen samen met de andere nog te bespreken middelen (mogelijkheden) leiden tot een aanvaardbaar pensioen. Of misschien wel meer dan dat. Dat laatste is de bedoeling want dan kunt u eerder met pensioen.

Aanvaardbaar pensioen

Wanneer de inkomsten uit de eerste en tweede pijler samen 70% van het laatstverdiende bruto loon bedragen, is er sprake van een aanvaardbaar pensioen. Dat was in ieder geval de gedachte (Kamerstukken I 1998/1999, 26020, 104b, p. 7 en 14). Het wegvallen van de AOW-premie (dat scheelt 17,9% tot een belastbaar inkomen van ongeveer € 35.000) vanaf AOW-gerechtigde leeftijd, procentueel minder inkomstenbelasting over het veelal lagere bruto inkomen en de (hopelijk) lagere hypotheeklasten zorgen voor een netto vergelijkbaar te besteden bedrag.

Een aanvaardbaar pensioenniveau is persoonlijk

Het is overigens een misverstand dat er sprake is van een pensioentekort als het totale pensioeninkomen bijvoorbeeld slechts 50% van het huidige inkomen bedraagt. Misschien bent u nooit naar het inkomen uit arbeid gaan leven. Heeft u gespaard waardoor u nu in deeltijd kan gaan werken. Bij de beoordeling wat een aanvaardbaar pensioen is gaat het om uw financiële wensen en hoeveel er kan worden gespaard. Vooruit plannen is voor de meeste mensen moeilijk, toch is het dé basis voor het in stand houden van de eigen financiële zelfredzaamheid (M. Knoll (2011), Behavioral and Psychological Aspects of the Retirement Decision, Social Security Bulletin, Vol. 71, No. 4). De middelen die daarbij kunnen helpen zijn het onderwerp in de volgende 9 paragrafen. Maar alles op zijn tijd. Eerst behandel ik de factor timing. Timing is een niet te onderschatten factor.

Timing is cruciaal

De doeltreffendheid van de financiële middelen neemt toe wanneer bruto voorzieningen pas vanaf AOW-leeftijd tot uitkering komen. Bruto voorzieningen, zoals een (pre)pensioen, lijfrente of gouden handdrukpolis, worden voor het bereiken van de AOW-leeftijd namelijk (vaak) hoger belast en er wordt AOW-premie op ingehouden. Inkomsten die wel zijn vrijgesteld van belasting en premie volksverzekeringen, genieten de voorkeur om vóór AOW-gerechtigde leeftijd tot uitkering te laten komen. Bijvoorbeeld spaargeld of een éénmalige uitkering uit een kapitaalverzekering.

Wanneer zet u welke middelen in?

Als u kunt kiezen uit verschillende bronnen van inkomsten, is timing een factor om bij de pensioenplanning serieus rekening mee te houden. Maar wacht niet te lang met het inzetten van pensioenvoorzieningen. Het te lang uitstellen van een pensioenuitkering kan ook gevaarlijk zijn. Stel dat u komt te overlijden voordat er ook maar één uitkering heeft plaatsgevonden?

Hoog tijd om de mogelijkheden te bespreken.

Hoe vervroegd met pensioen

1.Pensioen actief vervroegen, volledig of een deeltijdpensioen  

Overschot

Als ‘later’ (vanaf AOW-leeftijd) ruim voldoende inkomen uit de pensioenregeling(en) beschikbaar komt, kan overwogen worden de overschotruimte te gebruiken om de pensioeningangsdatum van de pensioenregeling naar voren te halen. Deze optie moet dan wel in de pensioenregeling zijn opgenomen. Tevens blijkt dat veel werknemers niet op de hoogte zijn van de mogelijkheid het pensioen te kunnen vervroegen (J. Bolhaar & D. van Vuuren, Geleidelijke uittreding en de rol van deeltijdpensioen, Den Haag: Centraal Planbureau 2018, p. 4.5). Dit nieuwsartikel draagt bij aan een effectieve informatievoorziening hierover.

Tekort

Stel u bent wel op de hoogte van de vervroegingsmogelijkheid echter vanaf de gewenste pensioenleeftijd is er sprake van een tekort aan inkomsten? Dan zijn er drie mogelijkheden:

1. het pensioentekort oplossen;
2. de verwachtingen bijstellen; of
3. het hoofd diep in het zand steken (figuurlijk bedoeld).

Voorbeeld vervroegen pensioen:

Een verstandige volgorde is om eerst het totale inkomen vanaf AOW-leeftijd vast te stellen uitgaande van de situatie dat het pensioen niet eerder ingaat.

Karin heeft vanaf de pensioendatum voldoende aan een netto besteedbaar maandinkomen van € 2.500. Zij heeft dat goed geanalyseerd en onderschat haar te voorziene (en onvoorzienbare) kosten niet. Haar AOW-leeftijd is 66 jaar en 4 maanden. Indien zij tot de AOW-leeftijd volledig doorwerkt ziet haar inkomen er vanaf 66 jaar en 4 maanden als volgt uit (alle bedragen zijn bruto op jaarbasis tenzij anders vermeld):

AOW (voor een alleenstaande)	€ 15.000
Werknemerspensioen	€ 33.000
Totaal bruto per jaar	€ 48.000
Bruto/netto per maand	€   4.000 (€ 3.000)

In het voorbeeld is uitgegaan van een belasting- en volksverzekeringendruk van 25%.

Er is sprake van een overschotsituatie omdat haar netto maandinkomen € 500 (€ 3.000 -/- € 2.500) hoger komt te liggen dan het door haar gewenste inkomen. Ze gaat het overschot gebruiken om eerder met pensioen te gaan. Ze kiest voor een deeltijdpensioen.

Deeltijdpensioen

Karin wil graag 4 jaar voor het bereiken van de AOW-leeftijd voor de helft minder werken. Zij vervroegt een gedeelte van haar pensioen. Hierdoor is de opbouwperiode korter en de uitkeringsperiode van het deeltijdpensioen langer. Dit zorgt ervoor dat het totale pensioen vanaf 66 jaar en 4 maanden afneemt. Vanaf 62 jaar en 4 maanden ziet het inkomen er dan als volgt uit:

Inkomen (50%)	€ 25.000
Werknemerspensioen deels vervroegd	€ 13.500
Totaal bruto per jaar	€ 38.500
Bruto/netto per maand	€   3.208 (€ 1.925)

In het voorbeeld is uitgegaan van een belasting- en volksverzekeringendruk van 40%. Deze zijn immers voor het bereiken van de AOW-leeftijd hoger.

Software biedt een indicatie, geen maatwerk.

Het is voor een ieder met dezelfde wensen als Karin belangrijk om vooraf een aantal berekeningen te (laten) maken en de individuele effecten van een vervroegd pensioen te bestuderen. Pensioenfondsen, verzekeraars en premiepensioeninstellingen bieden daarvoor inmiddels voldoende digitale hulpmiddelen aan. De software geeft een richting aan, niet meer dan dat. Afhankelijk van het pensioenkarakter van de pensioenregeling zijn de indicatieve berekeningen eenvoudig te controleren.

Gevolgen vanaf AOW-leeftijd

Als ze met deeltijdpensioen gaat komt Karin ten opzichte van haar wens, € 2.500 netto per maand, vier jaar lang € 2.500 -/- € 1.925 = € 575 tekort. Hoe kan ze dat opvullen? De juiste volgorde is eerst de nieuwe pensioensituatie te bestuderen. Vanaf AOW-leeftijd ziet het er door het vervroegde deeltijdpensioen als volgt uit:

AOW (voor een alleenstaande)	€ 15.000
Werknemerspensioen	€ 30.000
Totaal bruto per jaar	€ 45.000
Bruto/netto per maand	€   3.750 (€ 2.813)

In het voorbeeld is uitgegaan van een belasting- en volksverzekeringendruk van 25%.

Schematisch:

Vanaf AOW-leeftijd heeft zij dus voldoende inkomen. Tot die tijd is er sprake van een tekort van € 575 netto per maand. Hoe is dit tekort aan te vullen?

Middelen om het inkomen tot pensioen aan te vullen

De middelen om het tekort aan te vullen zijn:

• een hoger deeltijdpensioenpercentage vanaf 62 jaar en 4 maanden. Dat kan omdat het pensioen van Karin vervroegd ingaat binnen een periode van vijf jaar voor de AOW-gerechtigde leeftijd. Een vervroeging van het pensioen meer dan vijf jaar voor het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd kan alleen als de inkomensgenererende activiteiten in gelijke mate afnemen. Anders is de gehele pensioenaanspraak op de vervroegde ingangsdatum belast (Stcrt. 2018, 68653, onderdeel 6.2). Alle inkomensgenererende activiteiten zijn voor de fiscale toets van belang, ongeacht uit welk dienstverband of ondernemersinitiatief afkomstig;
• het aanwenden van een prepensioen;
• een levenslange lijfrente vervroegd laten ingaan;
• een uitkering uit een gouden handdrukpolis/stamrechtrekening niet langer uitstellen;
• Ontslag-/transitievergoeding;
• meedoen met de seniorenregeling (als deze wordt aangeboden);
• een levenslooptegoed opnemen;
• kleiner gaan wonen; en/of
• de spaarpot openbreken.

Het vervroegd laten ingaan van het pensioen is hiervoor al besproken, de andere mogelijkheden worden in de volgende paragrafen behandeld.

2.Prepensioen

De wet VUT, Prepensioen en Levensloop trad in 2005 in werking. Stoppen met werken voor het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd wordt vanaf 2006 niet meer fiscaal gestimuleerd. Werkgevers konden de prepensioenregeling voor werknemers geboren vóór 1-1-1950 blijven voortzetten. Inmiddels zijn deze werknemers (bijna) allemaal volledig met werken gestopt.

Werknemers geboren op of ná 1-1-1950 bouwen geen extra prepensioenaanspraken op, echter wat reeds is opgebouwd kan worden gebruikt om eerder met pensioen te gaan. Het prepensioen kan het inkomensverlies gedeeltelijk opvangen dat ontstaat door het inleveren van arbeidsuren. Mogelijk heeft Karin nog prepensioenaanspraken bij een pensioenuitvoerder staan?

Overgangsregeling

Er kan ook een overgangsregeling zijn overeengekomen, een voorwaardelijk pensioen (ook wel VPL-aanspraken genoemd). Deze overgangsregeling is, als aanvullende arbeidsvoorwaarde, voor een groot aantal werknemers in de plaats van het prepensioen gekomen. De totstandkoming en de voorwaarden voor het behoud van dit voorwaardelijke pensioen zijn sectorafhankelijk. Het is belangrijk daarop te letten als er eerder volledig of gedeeltelijk wordt gestopt met werken. Zie voor meer informatie over het voorwaardelijk pensioen het eerder in HR Rendement (april 2018) verschenen artikel: ‘Doe er een schepje pensioen bovenop’. 

3.Levenslange lijfrente

Een lijfrente keert een rente uit, zolang het hart in het lijf klopt. Een levenslange lijfrente mag op ieder gewenst moment ingaan. De uitkering van een lijfrente ondergebracht bij een verzekeraar eindigt bij het overlijden van de uitkeringsgerechtigde. Voor een bancaire lijfrente is de uitkeringsduur 20 jaar plus het aantal jaren dat de lijfrente voor AOW-gerechtigde leeftijd ingaat.

Stel, Karin heeft een bancaire lijfrente en laat deze vanaf 62 jaar en 4 maanden ‘levenslang’ tot uitkering komen. De AOW-leeftijd is op het moment 66 jaar en 4 maanden. De uitkeringsduur van haar bancaire lijfrente is 24 jaar (20 plus de extra 4 opgenomen jaren voor AOW-leeftijd). Zij kan het tekort hier (gedeeltelijk) mee aanvullen.

4.Gouden handdrukpolis/stamrecht B.V.

Er staan nog behoorlijk wat gouden handdrukpolissen (en uitkeringen uit een stamrecht B.V.) te wachten om periodiek tot uitkering te komen. De uitkeringen moeten uiterlijk ingaan in het jaar dat de AOW-gerechtigde leeftijd wordt bereikt. Eerder dan de AOW-gerechtigde leeftijd mag ook. Als de uitkeringen maar voldoen aan de onzekerheidstoets (het zogenoemde 1%-sterftekanscriterium). De onzekerheidstoets stelt als voorwaarde dat de sterftekans dat verzekerde(n)/rekeninghouder(s) komt te overlijden gedurende de looptijd van de uitkeringen minimaal 1% moet zijn (Stcrt. 2019, nr. 30558, p. 2.1.2).

Tijdens de uitkeringsduur moet de kans op overlijden minimaal 1% zijn.

Stel, de overlijdenskans is gedurende een korte overbruggingsperiode 2,2%. Daarmee voldoet de uitkering aan het 1%-sterftekanscriterium. Fiscaal is het tot uitkering laten komen van de lijfrente dus mogelijk.

Het kan maar is het verstandig?

Over een lijfrente/stamrechtuitkering is voor het bereiken van de AOW-leeftijd nog steeds AOW-premie verschuldigd. Tevens is de te betalen belasting mogelijk hoger. Toch zijn uitkeringen voor die tijd wellicht beter besteed. Zeker als er ‘later’ (vanaf pensioendatum) voldoende netto besteedbaar inkomen overblijft, waardoor het naar voren halen van de stamrechtuitkering als middel interessant kan zijn.

Terug naar het voorbeeld

Karin heeft bij een eerdere werkgever een ontslagvergoeding ontvangen die inmiddels (door rendementen) is aangegroeid tot € 50.000. De vergoeding is geparkeerd op een stamrechtrekening en komt tot uitkering over een periode van vier jaar (vanaf 62 jaar en 4 maanden tot 66 jaar en 4 maanden).

Inkomen (50%)	€ 25.000
Werknemerspensioen	€ 13.500
Periodieke uitkeringen stamrechtrekening	€ 12.500 (exclusief rente)
Totaal	€  51.000

Schematisch:

De stamrechtuitkeringen zorgen ervoor dat haar inkomen er in de tussentijd niet op achteruit gaat. Door het pensioen gedeeltelijk te vervroegen en gebruik te maken van de eerdere ontslagvergoeding vangt Karin de inkomensterugval op. Als zij door haar huidige werkgever wordt ontslagen zijn de fiscale regels met betrekking tot haar transitie-/ontslagvergoeding anders dan ten tijde van de eerder ontvangen ontslagvergoeding.

5.Ontslag-/transitievergoeding

Als de werkgever (eventueel in overleg) de arbeidsovereenkomst wenst te beëindigen kan dat leiden tot een transitie-/ontslagvergoeding en een uitkering op basis van de Werkloosheidswet (WW-uitkering).

De transitievergoeding is bedoeld om de transitie van-werk-naar-werk te bevorderen en ter compensatie voor ontslag. Het is niet de bedoeling dat de werkgever een regeling optuigt die het voor (nagenoeg) uitsluitend oudere werknemers financieel mogelijk maakt de periode tussen ontslag en de ingang van de aanvullende pensioenuitkeringen (en/of AOW) te overbruggen. Dat is iets van vroeger, toen er nog VUT-regelingen bestonden. Tegenwoordig beboet de fiscus een verkapte VUT-regeling, een Regeling voor Vervroegde Uittreding (RVU, art. 32 ba lid 1 WLB 1964). De regering wil immers langer doorwerken stimuleren.

Uitzonderingen boete vervroegd pensioen

Voor een uitgebreide behandeling van de uitzonderingen is er het boek ´Pensioenoplossingen bij ontslag – gevolgen en mogelijkheden uitgebreid behandeld´ en de handreiking. 

Een nieuwe ontwikkeling wil ik u niet onthouden. Het pensioenakkoord (voorstel) dat op 5 juni 2019 tot stand kwam bevat het plan een drempelvrijstelling te introduceren. Klik hier voor meer informatie over de drempelvrijstelling. Vakbonden gaven in mei 2020 aan dat deze op hand zijnde drempelvrijstelling helpt om de ouderen plaats te laten maken voor de jongeren. In een artikel in Trouw twijfelen de twee hoogleraren Wilthagen en Knoef aan de effectiviteit van maatregelen die ouderen ondersteunen volledig met vervroegd pensioen te gaan. In de jaren tachtig leverden de eerder omschreven goudomrande vroegpensioenregelingen weinig resultaat op als het gaat om het bestrijden van de jeugdwerkloosheid. Een generatiepact (6) of een deeltijd pensioen (1) kunnen betere resultaten opleveren. De rijke ervaring en kennis van de ouderen worden zo overgedragen aan de jongere generatie.

Over een transitie-/ontslagvergoeding wordt (los van een eventuele RVU-sanctie voor rekening van de werkgever) belastingheffing en inning premie volksverzekeringen geheven. Nadat de werknemer over de ontslagvergoeding heeft afgerekend, is de resterende netto vergoeding vrij besteedbaar om eventuele inkomenstekorten mee aan te vullen.

Pensioen kort de WW-uitkering

Stel, Karin wil na het ontslag vanaf haar 60^e levensjaar parttime beschikbaar blijven op de arbeidsmarkt. Ze ontvangt een WW-uitkering. Het inkomenstekort kan zij aanvullen met spaargeld, eventueel afkomstig uit de ontvangen ontslag-/transitievergoeding.

Een korting voorkomen.

De pensioenuitkering vervroegen is pas verstandig na de beëindiging van de WW-uitkering. Liever niet eerder, want pensioen kort in de meeste gevallen de WW-uitkering. Een korting voorkomen of laten opwegen tegen de te behalen financiële voordelen is mogelijk. De te kiezen strategie is afhankelijk van de persoonlijke situatie van betrokkene(n). Voor dit artikel voert een uitleg hierover te ver. In het eerder aangehaalde boek ‘Pensioenoplossingen bij ontslag, gevolgen en mogelijkheden uitgebreid behandeld’ gaat de auteur zoals de titel al doet vermoeden uitgebreider op deze materie in. Zie ook de nieuwsartikelen zoals ‘Pensioen en WW’.

Vanaf het moment dat Karin een nieuw parttime-dienstverband aangaat en de WW-uitkering stopt, kan ze een eventueel inkomenstekort aanvullen met (deeltijd) pensioen of spaargeld. Als het nieuwe arbeidscontract vervolgens afloopt, wordt de aansluitende WW-uitkering niet met het reeds tot uitkering komende pensioen gekort.

6.Seniorenregeling, generatiepact

Een werknemer kan ondanks dat hij minder werkt, onder voorwaarden, toch zijn pensioenopbouw op het niveau van het oude salaris voortzetten. Dit is mogelijk binnen een periode van 10 jaar voorafgaand aan de in de pensioenregeling vastgestelde ingangsdatum (art. 10a lid 4 UBLB 1965). Interessant? Puur afhankelijk van uw persoonlijke wensen en omstandigheden.

De hogere pensioenopbouw in relatie tot de arbeidsduur kan worden gecombineerd met een seniorenregeling. Een seniorenregeling is een regeling waarbij de vermindering van de arbeidsduur een grotere loonsverlaging rechtvaardigt dan wordt toegepast. Als een regeling, vaak uitgewerkt op werkgevers- of sectoraal niveau, als doel heeft het bevorderen van de werkgelegenheid onder jongeren, is er sprake van een generatiepact. Tegenwoordig vaker een vitaliteitsregeling genoemd. Oudere werknemers krijgen vrijwillig de mogelijkheid een deel van hun arbeidsuren in te leveren. Indien de werkgever ermee akkoord gaat en de regeling organisatorisch is in te passen kan de werkuren-beloning-pensioen-verhouding er als volgt uitzien:

Werkuren-beloning-pensioen (60-80-100)

De oudere werknemer die vrijwillig aan het generatiepact wil deelnemen verlaagt het aantal werkuren van 40 uur naar 24 uur, een parttime-percentage van 60%. Zijn werkgever betaalt hem een parttime-percentage van 80% uit. De pensioenopbouw mag onder voorwaarden voor de volle 100% worden voortgezet. Meerdere oudere werknemers kiezen voor deze regeling. Jongere werknemers vullen de vrijgevallen uren op en worden opgeleid door de ervaren senioren. Dit is een prima regeling om de oudere werknemers de mogelijkheid te bieden zonder een al te grote inkomensachteruitgang in deeltijd te gaan werken. Een achteruitgang van 20% in bruto salaris is netto een minder grote aderlating en kan worden aangevuld met spaargeld of deeltijdpensioen. Dat maakt het generatiepact voor werknemers aantrekkelijk.

Kanttekeningen generatiepact

Er zijn ook kanttekeningen bij een generatiepactregeling te plaatsen. Over het nut van een generatiepactregeling verschenen in 2019 twee artikelen van mijn hand. Enerzijds belicht vanuit de ondernemingsraad en anderzijds vanuit de werkgever.

Bij kleine(re) bedrijven zonder cao komen dit soort seniorenregelingen sporadisch voor. Dit komt door onbekendheid, relatief dure advieskosten (verdeeld over een gering aantal werknemers) en omdat het organisatorisch moeilijker is in te passen. De werkgever en werknemer die dit avontuur wel samen aangaan, doen er verstandig aan zich te laten adviseren; een seniorenregeling kan verkeerd geconstrueerd of in combinatie met andere regelingen leiden tot een fiscale sanctie. De combinatie tussen een seniorenregeling en bijvoorbeeld de in de volgende paragraaf te behandelen levensloopregeling kan in die zin gevaarlijk zijn.

7.Levensloop

De levensloopregeling geïntroduceerd in 2006 was maar een kort leven beschoren, zes jaar later stond de regeling al niet meer open voor nieuwe deelnemers. Bestaande deelnemers kunnen de regeling onder voorwaarden continueren. Levensloopbedragen worden zodra ze worden opgenomen verminderd met belasting en premie volksverzekeringen (en de werkgever verrekent de opgebouwde levensloopverlofkorting).

Het levenslooptegoed komt ineens bovenop het reguliere inkomen tot uitkering op:

• 31-12-2021 als de levensloopregeling definitief stopt;
• AOW-gerechtigde leeftijd; of
• pensioendatum. Echter als het pensioen voor de AOW-gerechtigde leeftijd gedeeltelijk (in combinatie met deeltijdwerk) ingaat, kunnen de levensloopbedragen gespreid worden opgenomen.

Combineren kan gevaarlijk zijn

Gespreid opnemen van levensloopbedragen is interessant als u eerder minder wil werken. De vermindering van werkuren dient echter gecontroleerd plaats te vinden. Stel de 62-jarige Karin werkt 40 uur per week. Zij wil naar een werkweek van 24 uur (60%) en kan gebruik maken van een seniorenregeling. Haar werkgever betaalt haar vervolgens een inkomen gerelateerd aan 32 werkuren (80%). Als zij door periodieke opnamen uit de levensloopregeling feitelijk minder dan 20 uur werkt (<50%) kan de werkgever een RVU-boete opgelegd krijgen (art. 8.7 lid 1 onderdeel b URLB 2011). Gecombineerd kan de seniorenregeling dus als een RVU worden gezien. Vervroegd uittreden wil de regering niet stimuleren, er moet langer worden doorgewerkt. De feitelijke werkuren blijven dus van belang.

De feitelijke werkuren blijven ook van belang bij het opnemen van gespaarde dagen. Een gewoon vakantieverlof van vier weken is geen probleem. Maar als de werkgever extra verlofdagen toekent om een overbrugging naar het pensioen te stimuleren kan er sprake zijn van een RVU. Ook al blijven deze extra verlofdagen samen met de andere op te nemen verlofdagen binnen het wettelijk maximum (50 weken), er is door het toekennen van extra verlofdagen een RVU gecreëerd.

Principe-pensioenakkoord (de invulling is nog niet definitief)

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid schreef op 5 juni 2019 dat hij de bovenstaande grens van 50 weken wil oprekken naar 100 weken.

Daarnaast wil de regering vanaf 2021 tot 2026 een vrijstelling van de RVU-heffing tot maximaal € 19.000 per jaar mogelijk maken. Een zogenoemde drempelvrijstelling. Voor werknemers die binnen drie jaar voor AOW-leeftijd stoppen met werken. Uitkeringen die het maximaal vrijgestelde bedrag te boven gaan of eerder ingaan worden alleen voor het meerdere belast.

8.Kleiner (goedkoper) gaan wonen

Het aflossen van de hypotheek kan de maandlasten drukken, echter het geld wordt op deze manier wel in de stenen gemetseld. Het is niet meer vrijelijk beschikbaar. De overwaarde (verschil tussen de verkoopopbrengst en de resterende hypotheek) uit de verkoop van een duurder huis gebruiken om het verlies aan arbeidsinkomen op te vangen is ook een middel. Daarnaast zorgt een goedkopere woning voor een verlaging van de maandlasten.

9.Periodiek een bedrag opzij zetten

Sparen

Beter bekend onder de zekerheidszoekers als het sparen van een geldbedrag. Een doel helpt om onderweg gedisciplineerd te blijven. De rentevergoeding voor het (tijdelijk) afzien van consumptie is anno 2020 (nog steeds) erg laag.

Beleggen

Beleggen is risicovoller dan sparen. Daar staat, door het hogere risico, een verwacht hogere vergoeding of rendement tegenover. Een periodieke aankoop (timing), een lange beleggingshorizon en een verantwoorde beleggingsmix hebben als doel de risico’s beheersbaar te houden. Beleggen is niet voor iedereen geschikt, het geeft geen garanties voor de toekomst en zou niet gebruikt moeten worden om de maandelijkse inleg (door de te verwachten hogere rendementen) te verlagen. Als de gunstige rendementen daadwerkelijk worden behaald is het vroeg genoeg om deze in te zetten voor bijvoorbeeld vervroegde pensioenwensen.

Voor de laatste keer terug naar het voorbeeld

Voor Karin kan het zijn dat:

• het pensioen niet kan worden vervroegd (deze optie wordt niet in iedere pensioenregeling aangeboden);
• er eerder geen prepensioen is opgebouwd;
• er geen lijfrentevoorziening aanwezig is;
• zij nooit een gouden handdruk heeft ontvangen;
• er geen seniorenregeling wordt aangeboden;
• er geen levenslooptegoed is opgebouwd; en/of
• zij niet kleiner/goedkoper kan of wil wonen.

Spaargeld inzetten is, indien aanwezig, dan nog altijd een oplossing. De overbruggingsperiode voordat het pensioen van Karin ingaat is achtenveertig maanden. Gedurende deze periode is eerder een inkomenstekort van € 575 per maand berekend. De berekening ter bepaling van het benodigde spaargeld is als volgt: 48 maanden x € 575 = € 27.600.

Conclusie

Minder of anders werken voorafgaand aan het bereiken van de AOW- en/of pensioengerechtigde leeftijd is de nieuwe luxe. Om deze luxe te bereiken zijn er, zoals in dit artikel aangegeven, meerdere alternatieven voorhanden. Sparen is er één van, maar kan lastig zijn. Zeker nu er tegenover spaartegoeden geen rentevergoeding staat, het tegoed wordt belast en consumeren wordt gestimuleerd.

Een plan dat rekening houdt met onzekerheden

Om eerder met pensioen te gaan moet er volhardend worden vastgehouden aan het persoonlijke plan, een realistisch plan waarbij alle mogelijkheden om keuzes te maken zijn verkend. Een plan dat aansluit op uw leven. Het leven is immers als een plan; een aaneenschakeling van onzekere gebeurtenissen.

Disclaimer

Het kan zijn dat de tekst niet volledig is. Er zijn keuzes gemaakt ter bevordering van de leesbaarheid en om de lezer te informeren en eventueel tot handelen aan te zetten.

Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaardt de auteur geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de gevolgen hiervan.

Bent u benieuwd of u eerder met pensioen kunt? Neem contact op met de deskundige & onafhankelijke pensioen(recht)adviseur: Dirk-Jan Plate.

Bijgewerkt op 2 juni 2020.