Nieuw pensioenstelsel

Volgens het in 2019 gesloten pensioenakkoord moest het nieuwe pensioen persoonlijker, transparanter en dynamischer worden dan de oude pensioenregelingen. Dat was in ieder geval de bedoeling. In dit artikel behandel ik deze eigenschappen en op welke manier zij zijn vormgegeven in het nieuwe pensioenstelsel dat vanaf 1 juli 2023 van start is gegaan (Wet toekomst pensioenen). Voor werkgevers is ook de whitepaper ‘Hoe eerder, hoe beter’ interessant, want hoe langer de werkgever de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel uitstelt, hoe duurder het wordt. Whitepaper:

Hoe eerder, hoe beter

De focus in dit artikel ligt dus op de volgende eigenschappen van het nieuwe pensioenstelsel (u kunt er met de sneltoets naartoe navigeren):

1. persoonlijker;
2. transparanter; en
3. dynamischer

Neem daarbij in gedachten dat ook al is de Wet toekomst pensioenen op 1 juli 2023 in werking getreden, veel gevolgen zullen pas in de komende jaren zichtbaar worden. Al is het alleen maar omdat veel werkgevers en pensioenuitvoerders midden in de overgangsfase zitten.

Korte introductie vernieuwingen pensioenstelsel

De overgang van een pensioen- naar een premiebelofte voor alle (toekomstige) nieuwe pensioenopbouw is de grootste hervorming van het pensioenstelsel. Daarnaast zorgt het nieuwe pensioenstelsel voor:

• aanpassing van het nabestaandenpensioen;
• meer mogelijkheden voor zelfstandig ondernemers (Tip: beter om met een plan te beginnen);
• verlaging van de minimale pensioenleeftijd naar 18 jaar;
• een éénmalige opname van maximaal 10% van het pensioenkapitaal; en
• andere gevolgen voor het pensioen bij ontslag.

Karakterwijziging, van pensioen- naar een premiebelofte

Het pensioenkarakter uitkeringsovereenkomst (middelloon- of eindloonregeling) dat een uitkering belooft kan niet meer voor de nieuwe pensioenopbouw worden aangeboden. Alleen een premieovereenkomst is voortaan nog mogelijk.

1. Solidaire premieregeling;
2. Flexibele pensioenregeling; en
3. Premie-uitkeringsovereenkomst.

Pensioenfondsen beheren de pensioenen van het grootste deel van de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. Sociale partners hebben al aangegeven dat zij een solidaire premieregeling wensen.

Gaat solidariteit ten koste van transparantie?

Wat de verschillende pensioenonderdelen kosten en wie er baat bij hebben kan inzichtelijk worden gemaakt door een zo’n transparant mogelijke nieuwe pensioenregeling. Dat is eerlijker en vergroot het vertrouwen. Transparantie kan ook tot vragen en discussies leiden wat mijns inziens goed is. Denk hierbij aan:

• Alleenstaanden betalen (vaak) mee aan het partnerpensioen voor hun collega’s. Zou dat niet inzichtelijker gemaakt moeten worden? Krijgen zij wel een keuze na een gedegen uitleg?
• Transparantie kan ervoor zorgen dat de kosten van verschillende pensioenuitvoerders beter kunnen worden vergeleken waardoor de verschillen mogelijk worden verkleind. De pensioenuitvoerders kunnen elkaar op deze manier scherp houden.
• De solidariteitsreserve bij een solidaire premieregeling. Deze is bedoeld om tegenvallers op te vangen. In welke verhouding wordt de rekening voor deze buffer betaald en wie hebben er voordeel van? Het zou mooi zijn als dat open wordt gedeeld en dat het geld in redelijkheid wordt verdeeld. Meer over de solidariteitsreserve is te lezen in het artikel met dezelfde naam.

Voor de fijnproevers, voortaan de gebruiker laten betalen?

Er is meer op dit gebied. Eerder is mijn artikel in het Tijdschrift voor Pensioenvraagstukken verschenen met de titel: ‘Het in rekening brengen van informatie-/ advieskosten‘. Nog steeds actueel. In dit artikel onderzoek ik in hoeverre een pensioenuitvoerder de gebruiker voor extra diensten kan laten betalen waardoor het collectief er niet voor opdraait. Zeker voor advies (verdergaand dan het nieuwe begrip ‘keuzebegeleiding‘) heeft de pensioenuitvoerder veel mogelijkheden om de gebruiker te laten betalen. In de praktijk betaalt het collectief.

3. Nieuw pensioenstelsel dynamischer?

Passen nieuwe pensioenen zich sneller aan veranderende economische ontwikkelingen aan? Dat is de vraag. Het nieuwe pensioenstelsel zorgt voor een koopkrachtiger pensioen. Dat is het idee en was een belangrijke motivatie voor sociale partners om in te stemmen met de overgang naar het nieuwe pensioen. Men verwacht dat de beleggingsresultaten tot hogere pensioenen zullen leiden waardoor de pensioenen koopkrachtiger blijven. Een middel om dat te bereiken is om ook vanaf pensioenleeftijd te blijven beleggen. Er is sprake van een zogenoemd variabel pensioen.

Of het pensioen daadwerkelijk koopkrachtiger wordt valt te bezien. In 2022 en 2023 zijn de pensioenen verhoogd nadat sociale partners de intentie uitspraken te willen invaren. Door het uitspreken van deze intentie mochten de pensioenfondsen de nieuwe soepele pensioenregels eerder toepassen. Vervolgens werd van dit indexatierecht massaal gebruik gemaakt. Zodra de pensioentransitie volledig is afgehandeld kan worden vastgesteld of het uitdelen van een gedeelte van de pensioenbuffers in 2022, 2023 en 2024 verstandig was. Pensioenfonds Zorg en Welzijn heeft in ieder geval voor 2025 aangegeven niet te zullen indexeren. ABP in beperkte mate. Ze willen genoeg reserves achter de hand houden.

Nadelen van het nieuwe pensioenstelsel  

Interne collectieve waardeoverdracht (invaren)

Pensioenfondsen, invaren pensioenrechten en pensioenaanspraken

Invaren kan één van de nadelen van het nieuwe pensioenstelsel zijn. Het invaren is het overhevelen van de reeds opgebouwde pensioenen naar een premieovereenkomst. Deze interne collectieve waardeoverdracht is de standaard die de meeste pensioenfondsen zullen uitvoeren. Meer over de verschillende vormen van waardeoverdracht is te lezen in het artikel ‘Waardeoverdracht pensioen‘. Hoe worden de over te dragen pensioenen berekend? Op dit moment zijn deze berekeningen nog moeilijk uit te leggen. Dat tast het vertrouwen in de uitvoering aan. Zie ook het artikel ‘Pensioencheck‘.

Verzekeraars

Bestaande pensioenen die bij verzekeraars zijn opgebouwd worden niet ingevaren. Zij blijven premievrij achter (middelloonregeling) of worden voortgezet (bestaande premieregeling). Bij verzekeraars dus geen moeilijk uitlegbare overgangsberekeningen. Het achterblijven van de waarde hoeft niet beter te zijn. Meer daarover en de voor- en nadelen om een verzekerd pensioen wel over te dragen is te lezen in het artikel ‘Waardeoverdracht verzekerd pensioen’.

Risicoverschuiving

Een ander nadeel voor de slapers (gewezen deelnemers), actieve deelnemers en pensioengerechtigden is dat alle risico’s voortaan bij hen komt te liggen. Tot de pensioentransitie leek de pensioenhoogte zekerder. Vanaf de transitie is dat niet meer het geval; de beleggingsrisico’s, financiële gevolgen van het steeds ouder worden, de ontwikkeling van de rente, al deze risico’s komen voortaan bij de belanghebbenden zelf te liggen. Door prudent beleggen worden te grote schommelingen van het pensioen voorkomen. Er is gelukkig geen sprake van een casinopensioen waar sommigen zich zorgen over maken. Daarnaast kunnen slechte beleggingsresultaten qua impact op gepensioneerden beperkt blijven door het inzetten van een solidariteitsreserve.

Geen regeling na 45 dienstjaren

De tijdelijke RVU-regeling stelt werkgevers in staat zonder een extra fiscale heffing werknemers eerder vervroegd met pensioen te laten gaan. De RVU-regeling is tijdelijk tenzij er sprake is van een zwaar beroep en in de cao de voortzetting van deze regeling is opgenomen. Meer daarover in het artikel ‘Vervroegd pensioen: ook voor lichte beroepen‘.

Een permanente vroegpensioenregeling na 40 of 45 dienstjaren is onderzocht echter bleek geen oplossing voor de doelgroep (zware beroepen) en technisch bleek de regeling slecht uitvoerbaar.

Voordelen van het nieuwe pensioenstelsel

Laten we vooral de voordelen niet vergeten; minder subsidiëring tussen generaties, verbetering van het nabestaandenpensioen op verschillende onderdelen en mogelijk meer flexibiliteit, meer keuzemogelijkheden pensioen, transparantie en daardoor meer betrokkenheid. Om maar wat te noemen.

Wat betekent het nieuwe pensioenstelsel voor mij? 

Wat de vernieuwing van het pensioenstelsel voor u betekent is zoals zo vaak afhankelijk van uw persoonlijke situatie. Bent u aangesloten bij een pensioenfonds of verzekeraar? Een pensioenfonds zal zoals in de vorige paragraaf beschreven vermoedelijk gaan invaren waardoor u naast de wijziging van de toekomstige pensioenopbouw te maken krijgt met de overdracht van de bestaande pensioenen naar de nieuwe pensioensystematiek.

Bij verzekerde regelingen met een in leeftijd oplopende premie hoeft er voor bestaande deelnemers minder te veranderen

Als deelnemer van een verzekerde pensioenregeling wordt er niet ingevaren en kan de huidige pensioenopbouw gelijk blijven op basis van overgangsrecht (eerbiedigende werking). En bij een premiepensioeninstelling hoeft er nog minder te wijzigen. Premiepensioeninstellingen mogen alleen premieovereenkomsten uitvoeren en bieden geen garanties. Dat klinkt als het nieuwe pensioenstelsel. Ze waren hun tijd vooruit.

De gevolgen van het nieuwe pensioenstelsel voor u persoonlijk is niet alleen afhankelijk van het type pensioenuitvoerder zoals bovenstaand geschetst. Inhoudelijk wordt er ook veel gewijzigd en daarom is het belangrijk u goed te laten informeren. Voor onafhankelijk pensioenadvies weet u mij te vinden.

Als voorbeeld van alle wijzigingen die op u af kunnen komen neem ik een deelnemer die bij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) zijn pensioen opbouwt.

Het nieuwe ABP-pensioen in de praktijk  

Henk is al 20 jaar ABP-deelnemer. Hij heeft daar inmiddels een pensioen opgebouwd van € 20.000 bruto per jaar uit te keren vanaf AOW-leeftijd. In de komende jaren kan hij volgens het pensioenoverzicht nog € 16.000 aan extra pensioen opbouwen waardoor het totale pensioen op € 36.000 uitkomt. Bruto per jaar, boven op de AOW-uitkering. Dat is het idee.

ABP wil in 2027 over naar het nieuwe pensioenstelsel. Alle opgebouwde pensioenen worden op dat moment overgeheveld naar een premieovereenkomst (invaren) en de toekomstige opbouw zal plaatsvinden in een solidaire premieregeling. Wat betekent dit alles voor Henk? Henk wil gewoon hetzelfde pensioen als eerder is beloofd.

Omdat sociale partners tot 1-1-2025 de tijd hadden de nieuwe pensioenregeling vorm te geven (uiterlijk 2028 moet ABP als pensioenfonds klaar zijn met de implementatie) is het onzeker hoe de pensioenregeling na invulling van alle details eruit zal zien. De hoogte van de premie moet nog worden vastgesteld (vermoedelijk 24,8% van de pensioengrondslag), hoeveel het partnerpensioen zal bedragen van het salaris (vermoedelijk 41%), hoe hoog de solidariteitsreserve zal zijn en hoe deze wordt gevuld en aangewend en voor welke doeleinden enzovoort. De wens is een transparanter, persoonlijker en dynamischer pensioen. Of dat ook betekent dat Henk € 36.000 vanaf AOW-leeftijd van ABP ontvangt is onzeker. De bedoeling is dat het nieuwe pensioen vanaf de hervorming van het pensioenstelsel hoger is. Of dat ook zo is weet niemand. Dat is voorlopig de realistische boodschap. Meer over de vernieuwing van de ABP-pensioenregeling in het artikel ‘Nieuw pensioen ABP‘.

Wordt vervolgd

Pensioenlogica houdt op deze en op de aparte website (www.pensioentransitieplan.nl) alle ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Vanaf juli 2023 kan de theorie in de praktijk worden gebracht wat ik dan ook doe voor werkgevers, ondernemingsraden, personeelsvertegenwoordigers en werknemers. De jaren van voorbereiding kunnen eindelijk effectief en op maat worden ingezet. En waar nodig worden bijgeschaafd. De ontwikkelingen staan niet stil en worden vervolgd. De komende decennia zullen de slapers, actieve deelnemers en gepensioneerden op het pensioenoverzicht zien of de hervorming van het pensioenstelsel goed voor hen uitpakt.

Voor een onafhankelijk pensioenadvies kunt u met mij contact opnemen.

Bijgewerkt op 10 maart 2025.