Waardeoverdracht pensioen

Waardeoverdracht pensioen is het achtste deel van een serie van negen artikelen die samen een kennisbank vormen.

Om praktische redenen, bijvoorbeeld als de uitvoeringsovereenkomst met de pensioenuitvoerder eindigt, is het als werkgever interessant voor te sorteren op de wijziging van het pensioenstelsel. Hoe? Door zelf alvast de pensioenwijziging op tafel te leggen en te bespreken met de ondernemingsraad, werknemers en eventuele vakbonden. Zodra er overeenstemming is bereikt over de toekomstige opbouw zijn de bestaande pensioenaanspraken aan de beurt. Blijft het pensioen staan of is er sprake van een waardeoverdracht?

Bij een waardeoverdracht wordt de waarde van het pensioen overgedragen naar de nieuwe pensioenregeling.

Er zijn verschillende vormen van waardeoverdracht. Is er sprake van een verplichting of alleen een bevoegdheid, individuele waardeoverdracht of collectieve waardeoverdracht, interne of externe waardeoverdracht, nationaal of internationaal en grensoverschrijdend? Dit artikel behandelt er een aantal en past de volgende onderverdeling toe:

• Individuele waardeoverdracht pensioen voor- en nadelen;
• Automatische waardeoverdracht klein pensioen;
• Bijbetalingsplicht werkgever;
• Collectieve waardeoverdracht op verzoek;
• Collectieve waardeoverdracht bij de transitie (invaren);
• Collectieve waardeoverdracht bij liquidatie pensioenuitvoerder; of
• Waardeoverdracht op pensioendatum.

Individuele waardeoverdracht pensioen voor- en nadelen

Een werknemer kan sinds 2015 als hij van baan wisselt al zijn eerdere pensioenen overhevelen naar de nieuwe pensioenregeling. Pensioenuitvoerders moeten aan de waardeoverdracht meewerken, als zij er financieel gezond voor staan. Pensioenfondsen konden bijvoorbeeld jarenlang niet aan waardeoverdracht meewerken, omdat de pensioenfondsen er niet goed voorstonden. Meer daarover is te lezen in het artikel ‘Vrijstellingsregeling verlengd‘.

Daarnaast is een waardeoverdracht tijdens het transitieproces niet altijd mogelijk. Er gelden aanvullende voorwaarden schematisch weergegeven:

Stel, er is sprake van een verzoek tot individuele waardeoverdracht van een deelnemer en minimaal één van de betrokken pensioenuitvoerders is een pensioenfonds. Het pensioenfonds wil invaren maar is nog niet klaar met het invaarproces. Op dat moment wordt de waardeoverdracht tijdelijk opgeschort. Zodra het invaarproces is afgerond herleeft de plicht voor de pensioenuitvoerder om mee te werken aan de waardeoverdracht.  

Verstandig?

Of een waardeoverdracht voor de werknemer verstandig is, is van meerdere factoren afhankelijk en betreft altijd maatwerk. Bij waardeoverdracht pensioen moeten de voor- en nadelen worden gewogen.

Waarom zou een deelnemer een individuele waardeoverdracht wensen?

Het is verstandig die vraag eerst te stellen en te beantwoorden. De onderstaande voorbeelden geven een richting. Overigens hoeft een werknemer niet alle pensioenregelingen over te hevelen. Hij kan aan ‘cherry picking’ doen door alleen de meest interessante waardeoverdrachten te laten uitvoeren als hij in de loop der jaren verschillende pensioenen heeft opgebouwd en achtergelaten. Een individuele waardeoverdracht zou pas moeten plaatsvinden nádat er eerst een grondige afweging is gemaakt van de voor- en nadelen.

Voorbeelden waardeoverdracht pensioen voor- en nadelen

Van een uitkeringsovereenkomst (middelloon) naar een premieovereenkomst

Stel, de werknemer heeft een gegarandeerd pensioen opgebouwd. De uitkeringen staan vast, er is sprake van bijvoorbeeld een middelloonregeling of een steeds zeldzamere eindloonregeling. Om de pensioenuitkering te kunnen garanderen heeft de pensioenuitvoerder inmiddels een aanzienlijke waarde gereserveerd. Eenmaal overgeheveld naar een premieovereenkomst, waarbij de pensioenuitvoerder voor rekening en risico van de deelnemer gaat beleggen, kan er waarde verloren gaan. Vooraf is een eventueel verlies moeilijk in te schatten, achteraf des te makkelijker te bepalen. Eerder werden een werkgever én adviseur veroordeeld voor het onvoldoende waarschuwen over de risico’s van de waardeoverdracht.  

Van een middelloonregeling ondergebracht bij een verzekeraar naar een pensioenfonds

Een verzekeraar garandeert. Pensioenfondsen kunnen de pensioenen verlagen. In nood. Als de opgebouwde waarde van een pensioenverzekeraar wordt overgeheveld naar een pensioenfonds en het fonds op een later moment de pensioenen kort (inclusief de overgehevelde waarde) is dat zuur. Zie ook de uitspraak van Hof Den Haag (ECLI:NL:GHDHA:2018:958). Het voordeel van de waardeoverdracht pensioen kan zijn dat het pensioenfonds het pensioen vaker of meer indexeert. Belangrijk om deze voor- en nadelen te onderkennen en te wegen.

Andere toeslagafspraken?

Om de koopkracht te behouden en prijsstijgingen te compenseren kan een toeslag in een pensioenregeling een welkome aanvulling zijn. Stel, de oude pensioenregeling kent een onvoorwaardelijk toeslag en deze geldt ook voor gewezen deelnemers (ook wel slapers genoemd). Dan is het vaak verstandig de waarde te laten staan als de nieuwe pensioenregeling slechts een voorwaardelijk toeslag kent.  

Verlies solidariteitsreserve

In het nieuwe pensioenstelsel raken pensioenoverdragers hun deel van de solidariteitsreserve kwijt. Deze solidariteitsreserve is verplicht bij een solidaire premieregeling, een regeling waar de meeste deelnemers en pensioengerechtigden in Nederland onder vallen. Meer over dit verlies kunt u uitgebreid lezen in het artikel ‘Verlies solidariteitsreserve bij waardeoverdracht‘.

Alles bij elkaar centreren

Overzichtelijk. Zeker in de tijd vóórdat het pensioenregister (www.mijnpensioenoverzicht.nl) kon worden geraadpleegd bood het bij elkaar voegen van de verschillende pensioenpotjes overzicht. Inmiddels is dat minder nodig. Daarnaast kan het spreiden van het risico en kansen over meerdere pensioenregelingen interessant zijn.

De nieuwe uitvoerder biedt duurzame beleggingsfondsen aan

Stel, de oude pensioenuitvoerder heeft maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) minder hoog in het vaandel staan. De nieuwe pensioenuitvoerder wel. Dan kan een pensioenoverdracht interessant zijn. De beslissing moet altijd weloverwogen plaatsvinden nadat alle voor- en nadelen zijn bestudeerd.  

Automatische waardeoverdracht klein pensioen

Het kan ook zijn dat de werknemer geen actie onderneemt maar dat de oude pensioenuitvoerder dit voor hem doet. Als de deelnemer niet zelf tot actie overgaat, gaat de oude pensioenuitvoerder bij kleine pensioenen zelf op zoek naar de pensioenuitvoerder waar de deelnemer op dit moment actief pensioen opbouwt. Deze waardeoverdracht kan de deelnemer niet verhinderen, het is een recht van de pensioenuitvoerder.

Kleine pensioenen zijn relatief duur voor de pensioenuitvoerder

Dit automatische recht is er gekomen omdat door de ‘toenemende flexibilisering in arbeidsrelaties’ pensioenuitvoerders relatief veel kleine premievrije pensioenen administreren en beheren. Een pensioen van minder dan € 592,51 (2024) is klein. De uitvoeringskosten van kleine pensioenen zijn relatief hoog voor de pensioenuitvoerder.

Als er geen nieuwe pensioenuitvoerder is, is een waardeoverdracht niet mogelijk. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een ex-werknemer die voor zichzelf is begonnen als zelfstandig ondernemer. Dan blijft het kleine pensioen net zoals eventueel grotere pensioenen premievrij achter bij de pensioenuitvoerder(s).  

Bijbetalingsplicht werkgever

De werkgever loopt bij waardeoverdracht een bijbetalingsrisico. Als de overdrachtswaarde anders wordt berekend dan de toekenning van de pensioenaanspraken in de pensioenregeling van de ontvangende pensioenuitvoerder ontstaat er een verschil. De werkgever loopt bijvoorbeeld een gevaar bij aanspraken op een vastgestelde uitkering bij een premie-uitkeringsovereenkomst die worden overgedragen op basis van het standaardtarief. De werkgever kan worden aangesproken op een eventueel tekort. De bijbetalingsverplichting strekt voor de werkgever tot maximaal € 15.000 of 10% van de overdrachtswaarde mocht dit bedrag hoger liggen.

Waarschuwing: Het komt voor dat pensioenuitvoerders de werkgever een bijbetalingsverzoek zenden met een veel hoger bedrag erop vermeld dan de eerder genoemde maxima. De pensioenuitvoerder vraagt de werkgever of hij bereid is deze aanvullende bijdrage te betalen. De werkgever hoeft hier niet mee akkoord te gaan. In art. 19b lid 3 Besluit Pensioenwet staat dan ook dat bij geen reactie de werkgever niet bereid is aanvullende bijdragen te betalen. Daardoor is de waardeoverdracht niet mogelijk. Als de werkgever wel bereid is aanvullend bij te dragen is het ten zeerste van belang dat hij zich bewust en ten volle realiseert waarmee hij akkoord gaat. Door wel actief akkoord te gaan ontstaat er een aanzienlijke onomkeerbare verplichting voor de werkgever. Een gewaarschuwde werkgever telt voor twee.

Collectieve waardeoverdracht op verzoek

Er is sprake van een ‘collectieve waardeoverdracht op verzoek’ als de waarde collectief wordt overgedragen:

• naar een andere pensioenuitvoerder als de uitvoeringsovereenkomst met de overdragende pensioenuitvoerder is beëindigd;
• als gevolg van een overgang van de onderneming;
• bij collectieve wijziging van de pensioenovereenkomsten; of
• naar een andere collectiviteitskring bij hetzelfde algemeen pensioenfonds.

Een verzoek tot collectieve waardeoverdracht kan door de werkgever of, bij bedrijfstakpensioenfondsen, de partijen die de pensioenregeling zijn overeengekomen worden gedaan.

Bezwaar wel of niet mogelijk

• De deelnemer kan de waardeoverdracht van zijn eigen pensioen tegenhouden, niet die van het collectief. Door niet akkoord te gaan, is dus alleen zijn waardeoverdracht niet mogelijk.

• De deelnemer kan een waardeoverdracht niet voorkomen als er sprake is van een collectieve wijziging van de pensioenovereenkomsten waarbij ‘de pensioenaanspraken worden omgezet in pensioenaanspraken die zijn berekend op basis van een hogere pensioenrichtleeftijd’ en er wordt voldaan aan de in art. 83 lid 3 PW opgenomen voorwaarden.

• Interne collectieve waardeoverdracht na een collectieve wijziging van de pensioenovereenkomsten (invaren). Als er bij een pensioenfonds sprake is van invaren is er geen individueel bezwaar mogelijk. Met invaren wordt de inbreng van bestaande pensioenaanspraken in een premieovereenkomst bedoeld. Het wetsvoorstel introduceert waarborgen om alle belangen evenwichtig te behartigen. Daarnaast zullen de pensioenfondsen die verwachten te zullen invaren minder snel worden gekort.

Soms is het maken van onderscheid mogelijk.

Een collectieve waardeoverdracht kan zich beperken tot een doelgroep. Daarbij moet rekening worden gehouden met de belangen van de achterblijvers. Met deze belangen wordt geen rekening gehouden als de werkgever de achterblijvers hun indexatieperspectief ontneemt, terwijl voor een andere groep (actieve deelnemers enzovoort) de waarde collectief wordt overgeheveld en een toeslagendepot wordt ingericht om hun van enig indexatieperspectief te voorzien. Deze versobering voor achterblijvers alleen mogelijk als deze pensioenwijziging tussen betrokkenen is overeengekomen. Klik hier voor een arrest (ECLI:NL:GHAMS:2019:1452) waarbij de wijziging van het indexatieperspectief niet was overeengekomen.

Collectieve waardeoverdracht bij de transitie (invaren)

Invaren is een interne collectieve waardeoverdracht van bestaande pensioenaanspraken (veelal uitkeringsovereenkomsten) naar een premieovereenkomst op basis van het nieuwe pensioenstelsel. Intern, bij invaren worden de oude en nieuwe pensioenen dus bij elkaar gehouden. Invaren speelt bij pensioenfondsen en als er daadwerkelijk voor deze interne waardeoverdracht wordt gekozen, geldt invaren voor alle (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. Er is geen bezwaar mogelijk.

Sociale partners doen het verzoek en het pensioenfonds toetst of de belangen van de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden evenwichtig worden behartigd. De verwachting is op dit moment dat de meeste verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen zullen invaren en dat de premieovereenkomst het karakter krijgt van een solidaire premieregeling.

Collectieve waardeoverdracht bij liquidatie pensioenuitvoerder

Als een pensioenfonds liquideert moeten de pensioenen worden overgedragen naar een andere pensioenuitvoerder. De (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden moeten allemaal mee. Het maken van bezwaar tegen deze collectieve waardeoverdracht is niet mogelijk.

Stel, een pensioenfonds liquideert. De dekkingsgraad ligt inmiddels al jaren onder het vereiste niveau. Als de fondswaarde wordt overgeheveld naar een nieuwe pensioenuitvoerder zal deze daar bijvoorbeeld minder dienstjaren aan toekennen dan eerder door werkgever en werknemers overeengekomen.

De nieuwe pensioenuitvoerder kan niet anders, hij ontvangt immers een te lage koopsom

Als er sprake is van de bovenstaande situatie wordt eerst de pensioenregeling gewijzigd (versoberd) en daarna de waarde overgedragen. Deze tussenstap is noodzakelijk; een collectieve waardeoverdracht bij liquidatie van de pensioenuitvoerder staat namelijk geen verlaging van de pensioenaanspraken en rechten toe. Daarom vindt er eerst een wijziging van de bestaande pensioenovereenkomst plaats. Tegen deze wijziging kunnen de belanghebbenden bezwaar maken, niet tegen de collectieve waardeoverdracht bij liquidatie.  

Waardeoverdracht op pensioendatum

Bij kapitaal- en premieovereenkomsten mag de pensioengerechtigde op pensioendatum ‘shoppen’ tussen de verschillende pensioenuitvoerders. Wie biedt voor het eventueel over te dragen pensioenkapitaal het hoogste pensioen, beste beleggingskansen (als er voor een variabel pensioen wordt gekozen) enzovoort. Ook dan is het belangrijk grondig de voor- en nadelen van een eventuele pensioenoverdracht te bestuderen.

Meer informatie over de keuzes die de werknemer op pensioendatum heeft zijn te lezen in deel 9, ‘Keuzes rond pensioendatum‘.

Wilt u dieper de materie induiken en wenst u een pensioenadvies? Neem dan contact met Pensioenlogica op.

Bijgewerkt op 2 januari 2024.